Δασμοί και οι Επιπτώσεις τους στην Αμερικανική και Παγκόσμια Οικονομία

Στη δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, η πολιτική σκηνή των ΗΠΑ θυμίζει περισσότερο ένα προγραμματισμένο σόου παρά μια σοβαρή διακυβέρνηση. Η ημερομηνία 2 Απριλίου 2025, ονομάστηκε από τον πρόεδρο ως «Ημέρα Απελευθέρωσης», που υποσχέθηκε ότι θα σηματοδοτήσει την έναρξη της οικονομικής απελευθέρωσης των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο τρόπος που σχεδιάζει να επιτευχθεί αυτή η απελευθέρωση είναι μέσω της επιβολής δασμών, πιστεύοντας ότι οι «κακοί ξένοι» θα ενδώσουν και θα συμβάλουν στην αμερικανική οικονομία, αποφεύγοντας έτσι τις οικονομικές επιβαρύνσεις στους πολίτες που καταναλώνουν. Σύμφωνα με αυτήν την υπερβολικά αισιόδοξη προσέγγιση, αναμένεται ότι μεγάλες βιομηχανίες θα επαναπατρίσουν την παραγωγή τους και θα δημιουργήσουν εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας, ιδίως στις παραμελημένες μεσοδυτικές πολιτείες, γνωστές και ως Rust Belt. Αυτές οι θέσεις εργασίας θα μεταφραστούν σε ψήφους υπέρ των Ρεπουμπλικάνων στις εκλογές του 2026. Εντύπωση προκαλεί ότι αντίστοιχους δασμούς είχαν επιβάλει οι Ηνωμένες Πολιτείες το 1930, με τον νόμο Σμουτ-Χόλεϋ, ο οποίος θεωρείται υπεύθυνος για τη δραστική μείωση του παγκόσμιου εμπορίου και την επιδείνωση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.

Εμπορικό Έλλειμμα και Δημιουργία Εντυπώσεων

Η σκληρή αλήθεια είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν ένα σοβαρό εμπορικό έλλειμμα, το οποίο το 2024 ανήλθε σε 918 δισεκατομμύρια δολάρια, κυρίως λόγω των εισαγωγών αγαθών, παρόλο που υπάρχει πλεόνασμα στις εξαγωγές υπηρεσιών. Αυτό το εντυπωσιακό ποσό καλύπτεται μέσω της έκδοσης κρατικών και τραπεζικών ομολόγων, δηλαδή ουσιαστικά με το «τύπωμα» χρήματος. Ως αποτέλεσμα, το χρέος και το δημοσιονομικό έλλειμμα συνεχίζουν να αυξάνονται. Ήδη από το 2003, ο Γουόρεν Μπάφετ είχε επισημάνει τις αρνητικές συνέπειες του διευρυνόμενου εμπορικού ελλείμματος, χωρίς ωστόσο να έχει γίνει κάποια σημαντική παρέμβαση. Το φαινόμενο οφείλεται στο υψηλό κόστος παραγωγής εντός των Η.Π.Α., στην συχνά χαμηλότερη ποιότητα των αμερικανικών προϊόντων συγκριτικά με ευρωπαϊκά ή ιαπωνικά, καθώς και στην προτίμηση των καταναλωτών να καταναλώνουν αντί να αποταμιεύουν. Μέσω των δασμών, η κυβέρνηση Τραμπ προσπαθεί να αντιμετωπίσει μόνο το πρώτο αίτιο του προβλήματος.

Τα διεθνή ΜΜΕ, καλύπτοντας το «σόου» του προεδρικού γραφείου, δίνουν περισσότερο έμφαση στις ακραίες αποφάσεις και στα ευτράπελα, όπως οι δασμοί 50% στο Λεσότο και σε νησιά με ελάχιστους κατοίκους, ενώ η Ρωσία φαίνεται να έχει αποφύγει τέτοιες επιβαρύνσεις. Οι ανακοινώσεις των δασμών δίνουν συνήθως παραπλανητικές εντυπώσεις, καθώς οι υφιστάμενοι δασμοί είναι αρκετά χαμηλότεροι. Η γενική αντίληψη δημιουργεί την εντύπωση ότι οι ξένοι προμηθευτές ευθύνονται για το εμπορικό έλλειμμα, παραβλέποντας τον τομέα των υπηρεσιών, και δημιουργείται βεβαιότητα ότι όλα αυτά γίνονται κυρίως για επιδείξεις, με στόχο την καλή εντύπωση στους ψηφοφόρους.

Win-Win Στρατηγικές

Η στρατηγική του Τραμπ φαίνεται να στοχεύει περισσότερο στη διατήρηση της εικόνας της αδικημένης Αμερικής και στην τρομοκράτηση των ξένων, παρά στην παροχή σαφούς ενημέρωσης για τις προθέσεις του. Οι τακτικές αυτές φαίνεται να είναι ωφέλιμες για την Ουάσιγκτον, τουλάχιστον στον τρόπο που τις αντιλαμβάνονται οι αρχές. Αδιαμφισβήτητα, η τακτική του αναγκαστικού εκβιασμού που χρησιμοποιεί ο Τραμπ δεν είναι αναίτια, αλλά μελετημένη και υπολογισμένη.

Ένα κομβικό παράδειγμα είναι η εμπορική σχέση της Αμερικής με την Ευρωπαϊκή Ένωση: από την ΕΕ εισάγονται προϊόντα πολυτελείας και εξειδικευμένα μηχανήματα, ενώ εξάγονται σιτηρά, καύσιμα και υπηρεσίες με υψηλές απολαβές. Σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάζουν έλλειμμα προϊόντων ύψους 235 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τις ευρωπαϊκές χώρες, την ίδια στιγμή που οι Ευρωπαίοι είναι απίθανο να επιβάλουν αυξήσεις τιμών σε απαραίτητα αγαθά, αποφεύγοντας παράλληλα να επιβαρύνουν την ήδη χαμηλή αγοραστική δύναμη των πολιτών τους.

Οι Επιπτώσεις στον Παγκόσμιο Στίβο

Οι ενέργειες του Τραμπ, αν και επικίνδυνες και ανήθικες, προκαλούν πραγματικά προβλήματα, δημιουργώντας δυναμικές που οδηγούν σε οργανωμένες αντιδράσεις. Συνιστάται να παρακολουθούμε τις εξελίξεις σε επίπεδο χρηματιστηρίου, καθώς η πτώση τους προκαλεί φόβους για μείωση της παγκόσμιας εμπορικής δραστηριότητας. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι τρέχουσες κινήσεις δασμών δημιουργούν επιπλέον προκλήσεις για βιομηχανίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως είναι η αεροδιαστημική και η πληροφορική.

Η διαταραχή των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων αποτελεί σοβαρό πρόβλημα και οι επιπτώσεις θα είναι αισθητές όχι μόνο στο εμπόριο, αλλά και στα συνταξιοδοτικά προγράμματα της χώρας, καθώς οι επενδύσεις τους είναι συνδεδεμένες με αυτούς τους τίτλους. Οι αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου και η πιθανή παγκόσμια ύφεση, λόγω των περιορισμών στο εμπόριο, προσθέτουν στην υπάρχουσα ανασφάλεια.

Αποτέλεσμα για την Ελλάδα

Η εξέλιξη αυτή αναμένεται να έχει περιορισμένες επιπτώσεις για την Ελλάδα, καθώς οι εξαγωγές μας στις Η.Π.Α. για το 2024 υπολογίζονται γύρω στο 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ, αναλογώντας σε περίπου 1% του ΑΕΠ. Δυστυχώς, οι περισσότερες επιχειρήσεις που εξάγουν αγαθά χαμηλής προστιθέμενης αξίας, όπως μέταλλα και τρόφιμα, θα υποστούν τις μεγαλύτερες ζημίες. Αντίθετα, ο τομέας της ναυτιλίας και ο τουρισμός ενδέχεται να μην πλήττονται άμεσα, εφόσον δεν υπάρξουν αντίποινα από την ΕΕ. Ωστόσο, σε περίπτωση διεθνούς ύφεσης, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκύψουν αρνητικές συνέπειες για τις εξαγωγές αλλά και για την τουριστική κίνηση της χώρας μας.

Προς το παρόν, η ψυχραιμία είναι το μόνο που μπορούμε να επιδείξουμε. Είναι πιθανό ότι ο Αμερικανός πρόεδρος ενδεχομένως να αναθεωρήσει τη στρατηγική του, λαμβάνοντας υπόψη τις αρνητικές συνέπειες των σχεδίων του.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 06.04.2025