Η Αρχιτεκτονική των Ελληνικών Πολυκατοικιών

Στο παρόν κείμενο, θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε την αρχιτεκτονική των ελληνικών πολυκατοικιών, ένα ζήτημα που συχνά αναφέρεται ως «το αρχιτεκτονικό πρόβλημα της Ελλάδας». Η ανάλυση αυτή θα επικεντρωθεί στη σημειολογία αυτών των κατασκευών, εστιάζοντας σε μία ενδεχόμενη ταξική διάσταση που ενδέχεται να κρύβεται πίσω από την εμφάνιση και τη λειτουργία τους.

Στο παρελθόν, συμμετείχα σε μία διαδικτυακή συζήτηση με μια ομάδα ανθρώπων, κυρίως αρχιτεκτόνων, οι οποίοι προωθούσαν την «επανόρθωση» (revival) της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής σε παγκόσμιο επίπεδο. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης που εστίασε στη Θεσσαλονίκη, ένας από τους συμμετέχοντες παρατήρησε, βλέποντας μία φωτογραφία της πόλης, «α ναι… τα ατελείωτα μπαλκόνια που συναντάει κανείς και στη Βηρυτό». Αυτή η παρατήρηση μας οδηγεί να εξετάσουμε το νόημα και την ερμηνεία αυτών των αρχιτεκτονικών στοιχείων μέσα στο πλαίσιο της ελληνικής κοινωνίας.

Αυτά τα «ατελείωτα μπαλκόνια» πώς μπορούν να ερμηνευτούν; Ποια είναι η οπτική γωνία των περιπατητών όταν τα παρατηρούν; Μολονότι δεν θυμίζουν παραδοσιακούς ελληνικούς χώρους, είτε αυτοί είναι αρχαίοι, είτε οθωμανικοί, είτε μοντέρνοι, η παρουσία τους υποδεικνύει κάτι σημαντικό για την κοινωνική μας δομή. Προσωπικά, θεωρώ ότι αυτά τα μπαλκόνια επιδεικνύουν μία κακομαθημένη συμπεριφορά από τους κατοίκους των πολυκατοικιών. Μια σημειωτική ανάλυση που λαμβάνει υπόψη την ταξική διάσταση αποκαλύπτει ότι είναι μία απεγνωσμένη προσπάθεια της μεσαίας και εργατικής τάξης να «αποδείξουν» την δυνατότητα απόκτησης ενός μπαλκονιού, μιας βεράντας, ή ακόμα και μιας πισίνας.

Είναι λοιπόν δυνατόν να υποστηρίξουμε ότι δεν θα έπρεπε να κτίζουμε μπαλκόνια; Όχι, αυτό δεν ήταν ποτέ ο στόχος της ανάλυσης. Ούτε μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι η αστική τάξη έχει το μονοπώλιο στους προβόλους. Υποδηλώνει, ωστόσο, ότι υπάρχει μια αστοχία στην μοντέρνα και σύγχρονη αρχιτεκτονική της νεοελληνικής κοινωνίας. Οι εικόνες των μπαλκονιών και η πολυκατοικία πλέον δεν εκφράζουν μόνο μια κατασκευαστική επιλογή, αλλά αποκαλύπτουν βαθύτερες κοινωνικές ανάγκες και επιθυμίες.

Η αρχιτεκτονική τους λειτουργία μπορεί να είναι πολλαπλή, όμως η σημασία τους ωθεί σε μία αναστοχαστική προσέγγιση σχετικά με το πώς η κοινωνία βλέπει τον εαυτό της και πώς επιδιώκει να χειραγωγήσει την δημόσια εικόνα της μέσα από αυτά τα αρχιτεκτονικά στοιχεία.